شاهنامه
اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی، حماسه‌ای منظوم در بحر متقارب مثمن محذوف
و شامل حدود ۶۰٬۰۰۰ بیت و یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین حماسه‌های جهان
است که سرایش آن سی سال به طول انجامید. محتوای این شاهکار ادبی،
اسطوره‌ها، افسانه‌ها و تاریخ ایران از ابتدا تا فتح ایران توسط اعراب در
سده هفتم است که در چهار دودمان پادشاهی پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و
ساسانیان خلاصه می‌شوند و به سه بخش اسطوره‌ای (از عهد کیومرث تا پادشاهی
فریدون)، پهلوانی (از قیام کاوه آهنگر تا مرگ رستم) و تاریخی (از پادشاهی
بهمن و ظهور اسکندر تا فتح ایران توسط اعراب) تقسیم می‌شود.
زمانی که زبان دانش و ادبیات در ایران زبان عربی بود، فردوسی با سرودن
شاهنامه موجب زنده‌شدن و احیای زبان پارسی شد. یکی از مأخذ مهمی که فردوسی
برای سرودن شاهنامه از آن استفاده‌کرد، شاهنامه ابومنصوری بود. شاهنامه
نفوذ بسیاری در ادبیات جهان داشته‌است و شاعران بزرگی مانند گوته و ویکتور
هوگو از آن به نیکی یاد کرده‌اند.
شاهنامه بزرگ‌ترین کتاب به زبان پارسی است که در همه جای جهان مورد توجه
قرار گرفته و به همهٔ زبان‌های زندهٔ جهان بازگردانی شده‌است. نخستین بار
بنداری اصفهانی شاهنامه را به زبان عربی بازگردانی‌کرد و پس از آن
بازگردانی‌های دیگری از شاهنامه (از جمله بازگردانی ژول مل به فرانسوی)
انجام‌گرفت.
یکی از تاریخ دانان و مصر شناسان گفت که زبان قبطی و ادبیات کهن مصر در
حمله اعراب به این سرزمین از بین رفت و به فراموشی سپرده شد و امروزه زبان
رسمی کشور مصر، عربی است، چون مصریان کسی مثل فردوسی ایرانی را نداشتند.مصر
با یورش اعراب تمدن، تاریخ، فرهنگ و زبانش از دست داد، ما نمی‌توانیم راجع
به فرهنگ مصریان صحبت کنیم چون امروزه کسانی با آن فرهنگ در آنجا حضور
ندارند.فردوسی فرهنگ، زبان و تاریخ حماسی ایرانیان را با شاهنامه جاودانه
کرد.
فردوسی زمانی شاهنامه را سرود که زبان پارسی دچار آشفتگی بود و او از
آشفتگی و افزونی آن جلوگیری کرد. فردوسی در سرودن شاهنامه از پارسی سره
بهره‌نبرد و از پارسی دری استفاده‌کرد و شمار واژگان عربی در شاهنامه ۸۶۵
است.
۲ اسفند ۱۳۸۸ پایان هزارهٔ سرایش شاهنامه بود که به این مناسبت، جشن جهانی
هزارهٔ شاهنامه با حضور نمایندگان ۱۹۲ کشور عضو یونسکو در پاریس، فرانسه
(مقر یونسکو) با همکاری بنیاد فردوسی برگزار شد. هم‌چنین آیین بزرگداشت
هزارهٔ شاهنامه در کشورهای گوناگون به بهانهٔ ثبت آن در یونسکو از جمله
برلین، آلمان برگزار شد.
